[บทความแปล] แนวทางในการพัฒนาระบบสนับสนุนแพลตฟอร์มโคออป ในประเทศไทย*

*แปลจาก A Way to Go: Creating a Support System for Platform Cooperative in Thailand

นับตั้งแต่มีการเสนอแนวคิด Platform Cooperativism ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2557 ก็ได้พัฒนาจนเติบโตกลายเป็นขบวนการระดับโลกในฐานะทางเลือกหนึ่งในการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจผ่านแพลตฟอร์ม แนวคิดนี้ถูกนำไปใช้ในกว่า 546 โครงการใน 50 ประเทศทั่วโลก การจัดตั้ง Platform Cooperativism Consortium (PCC) ซึ่งทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางความรู้สำหรับชุมชนทั่วโลก ถือเป็นก้าวสำคัญในการส่งเสริมแรงบันดาลใจ ความรู้ ผลลัพธ์ และสร้างผลกระทบ – ตัวผมเองก็เป็นเครื่องพิสูจน์ถึงสิ่งนี้ ผมถือว่าตัวเองเป็นส่วนเล็กๆ แต่ก็เป็นส่วนสำคัญของหลักฐาน ระหว่างการระบาดของ COVID-19 ผมได้ลงเรียนหลักสูตรออนไลน์ ‘Platform Co-op Now!’ และต่อมาได้ริเริ่มโครงการและเป็นอาสาที่จะส่งเสริมให้เกิด Platform Co-op ในประเทศไทย

ในประเทศไทย มีสหกรณ์แบบดั้งเดิมหลายแห่งที่นำเสนอผลิตภัณฑ์และบริการผ่านแพลตฟอร์มดิจิทัล ซึ่งอาจถือได้ว่าเป็น Platform Co-ops แต่รายได้หลักของพวกเขาไม่ได้มาจากแพลตฟอร์ม แต่มาจากการดำเนินธุรกิจแบบเดิมๆ ซึ่งแตกต่างจากที่เน้นในบทความบล็อกนี้ ซึ่งหมายถึงธุรกิจที่ดำเนินการทางออนไลน์ผ่านเว็บไซต์หรือแอปบนมือถือ และมีลักษณะการตัดสินใจแบบประชาธิปไตยและความเป็นเจ้าของแพลตฟอร์มโดยคนงานและผู้ใช้ นอกเหนือจากโครงการของผมแล้ว ตัวอย่างอื่นๆ ที่น่าสนใจ ได้แก่ Homecare Thailand ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มงานรับใช้ในบ้านที่คนงานเป็นเจ้าของ และ Thai Therapy ซึ่งเป็นบริการนวดแผนไทยที่หมอนวดเป็นเจ้าของ

เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566 ศาสตราจารย์ Trebor Scholz ได้ให้เกียรติพวกเราด้วยการรับคำเชิญของเราให้มาพูดคุยที่กรุงเทพฯ ต้องขอบคุณการสนับสนุนอย่างเอื้อเฟื้อจากสำนักงาน Friedrich-Ebert-Stiftung ประเทศไทย เราได้ต้อนรับผู้เข้าร่วมจากหลากหลายภาคส่วน รวมถึง องค์การแรงงานระหว่างประเทศ สมาชิกรัฐสภาไทย ผู้กำหนดนโยบาย เจ้าหน้าที่ องค์กรคลังสมอง นักวิชาการ และแรงงานบนแพลตฟอร์ม การพูดคุยที่สร้างแรงบันดาลใจนี้อาจเป็นก้าวสำคัญสู่แผนงานส่งเสริม Platform Co-op ในประเทศไทย จากการประมวลความคิดเห็นจากผู้เข้าร่วมประกอบกับการไตร่ตรองของผมเอง ผมได้ข้อสรุปว่า ไม่ว่า Platform Co-op จะเป็น Worker Co-op หรือ Multi-stakeholder Co-op ความเป็นเจ้าของของคนงานยังคงเป็นกุญแจสำคัญ อย่างไรก็ตาม จากมุมมองของผม การจัดตั้ง Platform Co-op ที่ประสบความสำเร็จแทบจะเป็นไปไม่ได้เลยหากไม่ได้รับการสนับสนุนจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลายฝ่ายในระบบนิเวศ แม้ว่าคนงานจะมีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญในสาขาของตน แต่การเป็นเจ้าของและดำเนินงาน Platform Co-op ต้องการมากกว่าแค่ทักษะในการทำงาน จำเป็นต้องมีอย่างน้อย 1) เงินทุนเริ่มต้นหรือเงินลงทุน 2) การสนับสนุนด้านเทคนิค 3) ทักษะที่หลากหลายสำหรับ Platform Cooperators และ 4) กฎหมายที่เหมาะสม:

1. เงินทุนเริ่มต้นหรือเงินลงทุน: การเริ่มต้นสหกรณ์แพลตฟอร์มต้องใช้เงินทุนจำนวนมาก ซึ่งอาจเป็นการลงทุนจำนวนมหาศาลสำหรับแรงงานแพลตฟอร์ม ซึ่งมักจะแทบจะไม่ได้รับค่าแรงที่เพียงพอต่อการดำรงชีพด้วยซ้ำ การสร้างแพลตฟอร์มมีค่าใช้จ่ายสูง แม้ว่าจะมีหลายวิธีในการระดมทุน เช่น การระดมทุนสาธารณะ แต่ผมเชื่อว่ามันไม่ง่ายเลย ตรงนี้รัฐบาลมีบทบาทเข้ามาช่วยเหลือ หน่วยงานภาครัฐสามารถให้ความช่วยเหลือทางการเงินผ่านกองทุนเฉพาะสำหรับสหกรณ์แพลตฟอร์มในเบื้องต้น กองทุนนี้อาจให้เงินกู้ขนาดเล็กโดยมีดอกเบี้ยเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลย หรือเงินเริ่มต้นสำหรับผู้ที่แสดงให้เห็นถึงรูปแบบธุรกิจสหกรณ์แพลตฟอร์มที่ทำงานได้ นอกจากนี้ยังอาจมีแรงจูงใจสำหรับนักลงทุนทางสังคมที่ต้องการช่วยเหลือ แต่อย่าลืมว่าสิ่งเหล่านี้เป็นเพียงการเริ่มต้นเท่านั้น เช่นเดียวกับสหกรณ์อื่นๆ สหกรณ์แพลตฟอร์มควรดำเนินการและขยายด้วยเงินที่ได้รับและสิ่งที่รวบรวมจากสมาชิกในที่สุด สิ่งสำคัญคือการช่วยเหลือตนเองและมั่นใจว่าความช่วยเหลือทางการเงินในช่วงต้นจะไม่มาพร้อมกับเงื่อนไขเช่นเดียวกับในรูปแบบทุน venture capital แนวคิดคือการรักษาการควบคุมภายในสหกรณ์เพื่อให้แน่ใจว่ายังคงเป็นไปตามวัตถุประสงค์และสมาชิก

2. การสนับสนุนด้านเทคนิค: แรงงานแพลตฟอร์มรู้จักงานของตนดีที่สุด แต่การสร้างแพลตฟอร์มดิจิทัลนั้นอยู่นอกเหนือความเชี่ยวชาญของพวกเขา ช่องว่างนี้คือสิ่งที่ชุมชนเทคโนโลยีต้องก้าวเข้ามาเพื่อสนับสนุนขบวนการสหกรณ์แพลตฟอร์ม ในโครงการของผมเอง ผมได้มีส่วนร่วมกับกลุ่มนักศึกษาสาขาวิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ ข้อตกลงนี้เกิดผลอย่างไม่น่าเชื่อ: นักเรียนได้รับประสบการณ์อันมีค่าในการแก้ปัญหาในโลกแห่งความเป็นจริงและภูมิใจที่รู้ว่าความพยายามของพวกเขากำลังสร้างความแตกต่างอย่างแท้จริง งานของพวกเขาช่วยให้คนงานจำนวนมากได้รับค่าตอบแทนที่ดีขึ้นและปรับปรุงสภาพการทำงานของคนงานให้ดีขึ้น อย่างไรก็ตาม มีข้อแลกเปลี่ยนในรูปแบบนี้ นักเรียนมีความมุ่งมั่นทางวิชาการที่สามารถมีความสำคัญเหนือกว่า ซึ่งมักจะทำให้โครงการช้าลง ฉันได้เรียนรู้ว่าการกำกับดูแลอย่างมืออาชีพ อย่างน้อยก็ในฐานะพี่เลี้ยง เป็นสิ่งสำคัญ ฉันรู้สึกประทับใจเมื่อศาสตราจารย์ Scholz แนะนำให้ฉันรู้จักกับสหกรณ์ด้านเทคโนโลยีในอาร์เจนตินาและบราซิล FACCTIC และ Coopersystem ซึ่งเชี่ยวชาญในการพัฒนาแพลตฟอร์มสำหรับองค์กรภาคประชาสังคมต่างๆ รวมถึงสหกรณ์แพลตฟอร์ม ตอนนี้ฉันกำลังพยายามทำซ้ำโมเดลของพวกเขาโดยสนับสนุนให้นักเรียนของฉันซึ่งตอนนี้จบการศึกษาแล้ว เริ่มต้นสหกรณ์เทคโนโลยีของตนเองในประเทศไทย องค์กรดังกล่าวจะตอบสนองความทะเยอทะยานทางวิชาชีพของพวกเขาและเสริมสร้างขบวนการสหกรณ์แพลตฟอร์มโดยให้การสนับสนุนทางเทคนิค นอกจากนี้ หน่วยงานภาครัฐยังสามารถมีบทบาทสำคัญโดยการจัดกิจกรรมต่างๆ เช่น แฮ็กกาธอน และเชื่อมโยงผู้เชี่ยวชาญด้านเทคนิคกับคนงานที่มุ่งจะเปิดตัวสหกรณ์แพลตฟอร์มของตน สิ่งนี้อาจเป็นตัวเปลี่ยนเกม ให้การสนับสนุนทางเทคนิคที่จำเป็น และส่งเสริมวัฒนธรรมแห่งความร่วมมือและการสนับสนุนซึ่งกันและกันภายในชุมชน

3. ทักษะที่หลากหลายสำหรับ Platform Cooperators: การบริหารสหกรณ์แพลตฟอร์มจำเป็นต้องอาศัยทักษะที่หลากหลาย แม้ว่าแรงงานแพลตฟอร์มจะมีความรู้เฉพาะทางในสาขาของตน แต่พวกเขามักจะขาดทักษะด้านผู้ประกอบการและการจัดการ ซึ่งเป็นช่องว่างที่สำคัญที่ต้องเติมเต็มเพื่อให้ Platform Co-op ดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ จำเป็นต้องมีโปรแกรมเสริมสร้างความรู้และ/หรือเวิร์กช็อป และควรมีหน่วยงานบ่มเพาะที่มีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างทักษะที่จำเป็นให้กับคนงาน ตัวอย่างที่น่าสนใจคือ UnFound ซึ่งเป็นโปรแกรมเร่งการเติบโตในสหราชอาณาจักรที่ออกแบบมาสำหรับสหกรณ์แพลตฟอร์มที่ต้องการเริ่มต้น UnFound ให้การฝึกอบรม ความรู้ และทักษะที่จำเป็นในการจัดตั้งและดำเนินการ Platform Co-op ให้ประสบความสำเร็จ เป็นความร่วมมือที่รวบรวมความเชี่ยวชาญจากแวดวงวิชาการ หน่วยงานภาครัฐ และขบวนการสหกรณ์ ทำให้มั่นใจได้ว่ามีระบบสนับสนุนที่ครอบคลุมสำหรับคนงานที่เปลี่ยนผ่านไปเป็นผู้ประกอบการ การมีส่วนร่วมของภาคส่วนต่างๆ เหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง สถาบันการศึกษาสามารถนำเสนอความรู้เชิงทฤษฎีและการสนับสนุนด้านการวิจัย หน่วยงานภาครัฐสามารถให้คำแนะนำด้านนโยบายและความช่วยเหลือทางการเงิน และขบวนการสหกรณ์สามารถแบ่งปันข้อมูลเชิงลึกเชิงปฏิบัติและโอกาสในการเรียนรู้จากเพื่อน โปรแกรมอย่าง UnFound แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของการสนับสนุนที่ตรงเป้าหมายในการเสริมสร้างศักยภาพให้คนงานไม่เพียงแต่มีส่วนร่วมเท่านั้น แต่ยังมีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางและเป็นผู้นำขบวนการสหกรณ์แพลตฟอร์มอีกด้วย การให้การฝึกอบรมและทรัพยากรที่มีโครงสร้างช่วยขจัดความซับซ้อนของการดำเนินธุรกิจและส่งเสริมผู้นำสหกรณ์รุ่นใหม่ที่มีความพร้อมในการรับมือกับความท้าทายของเศรษฐกิจดิจิทัล

4. กฎหมายที่เหมาะสม: การมีกฎหมายที่เหมาะสมมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อสหกรณ์แพลตฟอร์ม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทย กฎหมายสหกรณ์ของเราล้าสมัยมากและไม่ได้ครอบคลุมถึงสหกรณ์ของคนงาน ในขณะนี้ สหกรณ์แพลตฟอร์มอาจจดทะเบียนเป็นบริษัทจำกัดหรือหน่วยงานธุรกิจประเภทอื่นและยังคงปฏิบัติตามหลักการสหกรณ์ แต่ก็ยังแตกต่างจากการได้รับการยอมรับอย่างเป็นทางการว่าเป็นสหกรณ์ของคนงาน การมีกฎหมายที่เข้าใจและสนับสนุนสหกรณ์ของคนงานอย่างแท้จริงจะสร้างความแตกต่างอย่างมาก ไม่ใช่แค่มีชื่อทางกฎหมายเท่านั้น มันเกี่ยวกับการได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสม เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ เราจำเป็นต้องเผยแพร่ข้อมูลออกไป ซึ่งหมายถึงการรณรงค์ทางการเมืองและการเคลื่อนไหวทางสังคม ทำให้ผู้คนเข้าใจว่าทำไมเรื่องนี้ถึงสำคัญมาก เป็นการแสดงให้เห็นว่าสหกรณ์เป็นทางเลือกที่มั่นคง ไม่ใช่แค่รูปแบบธุรกิจอื่น แต่เป็นทางเลือกที่แท้จริงสำหรับระบบทุนนิยมตามปกติที่ก่อให้เกิดปัญหามากมาย เราต้องผลักดันสิ่งนี้ให้อยู่ในวาระแห่งชาติ เปลี่ยนให้เป็นขบวนการ และสร้างการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญและยั่งยืน แน่นอนว่าต้องใช้เวลา แต่มันเป็นสิ่งที่เราต้องทำเพื่อส่งเสริม Platform Cooperativism ในประเทศไทย

โดยสรุป การเดินทางสู่ระบบนิเวศสหกรณ์แพลตฟอร์มที่แข็งแกร่งในประเทศไทยนั้นเป็นสิ่งที่ท้าทายแต่ก็เต็มไปด้วยความหวัง วิวัฒนาการจากความสนใจไปสู่การเคลื่อนไหวแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในการทำให้เศรษฐกิจดิจิทัลของเราเป็นประชาธิปไตย ซึ่งสิทธิของคนงาน สภาพการทำงานที่ดีขึ้น และความเป็นเจ้าของร่วมกันไม่ใช่แค่เป้าหมายในอุดมคติแต่เป็นความจริงที่จับต้องได้ ด้วยการควบคุมจิตวิญญาณแห่งความร่วมมือของสหกรณ์ ควบคู่ไปกับการสนับสนุนเชิงกลยุทธ์จากภาครัฐ ภาคการศึกษา และภาคเทคโนโลยี เราสามารถสร้างพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ให้สหกรณ์แพลตฟอร์มเจริญเติบโตได้